|
چرا
ابوريحان محمد بن احمد بيروني
؟
محمد بن احمد
بیرونی، ابوریحان، (440ـ362 قمری)، دانشمند برجستهی ایرانی، در
سوم ذیحجهی 362 هجری قمری (18 دیماه 361 خورشیدی) در شهر کاث، از
شهرهای ولایت خوارزم، به دنیا آمد. پدرش، ابوجعفر احمدبن علی
اندیجانی، اخترشناس دربار خوارزمشاه در رصدخانهی گرگانج بود و
مادرش، مهرانه، پیشینهی مامایی داشت. چنان که خود گفته است، پدرش
را در پی بدگویی حسودان از دربار راندند و به ناچار در یکی از
روستاهای پیرامون خوارزم ساکن شدند.کتاب ماللهند بیرونی
برجستهترین اثر در تاریخ، دین، آداب و دانش هندوان است و از این
رو میتوان بیرونی را یکی از پیشگامان مردمشناسی و دینشناسی
تطبیقی دانست. او در این پژوهش مردمشناسی خود با دشواریها بسیاری
رو به رو بوده است. چرا که به عنوان یک مسلمان به سرزمینی پا
گذاشته است که مردمش از مسلمانان نفرت دارند و فراگیری زبان آنها
نیز بسیار سخت است. با این همه، بیرونی سانسکریت را به خوبی
میآموزد و میکوشد با مردم هند و دانایان هندی ارتباط برقرار کند
و در پی پژوهش خود به جای جای هندوستان سفر میکند.
بیرونی در ماللهند به بررسی تطبیقی
باورهای هندوان با ملتهای دیگر نیز میپردازد. برای نمونه، چون به
نظر او یونانیان پیش از برآمدن مسیح (ع) به همان چیزها باور داشتند
که هندوان باور دارند، نظرها و باورهای آن دو قوم را با هم مقایسه
میکند. در جای دیگری از همین کتاب به مقایسهی جامعهی طبقاتی هند
و جامعهی ساسانی میپردازد و آن دو را بسیار مانند هم میپندارد.
هنگام پرداختن به آیینهای ازدواج هندوان به آیین
های ایرانیان،
یهودیان و عربهای دورهی جاهلی نیز میپردازد. بیرونی در
الاثارالباقیه نیز به باورها و آیینهای گوناگونی که در میان
ملتها و پیروان دینها و فرقههای مختلف دیده میشود، میپردازد و
تفاوتها و شباهتهای آنها را برمیشمارد.
ماللهند برجستهترین اثر ابوریحان در
حوزه علوم انسانی را میتوان یک اثر مردمنگارانه نامید. بیرونی در
این اثر با استفاده از تکنیکهای مشاهده میدانی کاری علمی و
جاودانه به یادگار گذاشته است و اینک پس از قریب 900 سال از وفات
آن دانشمند فرزانه و به پاس زحمات و تلاشهای ایشان در تدوین کتاب
مردمشناسانه ماللهند، «اولین جشنواره پژوهشهای تجربی ابوریحان»
به نام او نامگذاری میشود.
مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران
(ایسپا) وابسته به جهاد دانشگاهی به منظور شناساندن و تقویت حرفه
پژوهشگری در حوزه علوم اجتماعی و تحقیقات تجربی منطبق با ملاک های
علمی و همچنین تقدیر از محققان و فعالان برتر این حوزه اولین
جشنواره پژوهش-های تجربی ابوریحان را با مشارکت سازمان ها و
نهادهای علمی و اجرایی برگزار می کند.
|
